Smokva

Ficus carica L. – Moraceae

Obična smokva, Ficus carica, listopadno je stablo poznato po velikom, mirisnom lišću, složenom, skrivenom cvatu, sočnim plodovima. Od davnina se uzgaja na Mediteranu, Bliskom istoku i zapadnoj Aziji te predstavlja jednu od najranijih uzgajanih voćki. Danas se uzgoj proširio po cijelom svijetu te stabla smokvi pronalazimo u Turskoj, Španiji, Grčkoj, Italiji, Brazilu, Kaliforniji i drugim mjestima na kojima preovladavaju blage zime i vruća suha ljeta. Plodovi smokve konzumiraju se u svježem, sušenom i prerađenom obliku.

Svježa i suha smokva sadrže bogatu nutritivnu vrijednost zbog visokog sadržaja minerala, masti, šećera, vlakana i fenolnih jedinjenja. Plod, korijen i lišće se tradicionalno koriste u liječenju gastrointestinalnih, respiratornih, kardiovaskularnih poremećaja te je smokva uključena u brojne farmakopeje i terapijske vodiče (Mawa i sur., 2013). Listovi smokve sadrže bogati aromatski sastav. Organska jedinjenja razvijaju se u lišću tokom sazrijevanja i značajno utiču na kvalitet i sastav arome. Hemijska jedinjenja identifikovana u ekstraktu lišća Ficus carica su: fenolna jedinjenja, flavonoidi (flavonoli, flavoni i antocijani), steroli, organaska jedinjenja (monoterpeni, seskviterpeni, ketoni, alkoholi, estri), kumarini, glikozidi, alkaloidi i sapononini (Nebedum i sur., 2010). Prema El-Shobaki i sar. (2010) lišće Ficus carica sadrži 82,20% vlage, 0,65% pepela, 1% proteina, 1,55% vlakana te 12,90% ugljikohidrata. List sadrži viši ukupni sadržaj flavonoida (275 mg 100 g -1) s obzirom na zreli plod smokve (82 mg 100 g -1). Ukupni sadržaj polifenola (32 mg 100 g -1) ne razlikuje se mnogo od ukupnog sadržaja polifenola u plodu zrele smokve (40 mg 100 g -1). Uočene su značajne promjene u ukupnom sadržaju fenola tokom sazrijevanja lišća.

Sazrijevanjem se povećava sadržaj fenola te antioksidativno djelovanje. Udio polifenola veći je od onog u crnom vinu i čaju, stoga lišće Ficus carica ima jače antioksidativno djelovanje (Li i sar., 2021). Rezultati mineralnog sastava pokazuju prisutnost esencijalnih mineralnih elemenata: Na, K, Zn, Fe, Cr, Co, Cu, Ni, Pb, Mn, Ca, Mg, Cd (Khan i sar., 2012), te vitamina C i E (Ghazi i sar., 2012).

Brojna istraživanja dokazala su hipoglikemijsko, antioksidativno, protivupalno, renoprotektivno i hepatoprotektivno djelovanje ekstrakta lišća Ficus carica (Li et al., 2021). Stephen Irudayara et al. (2017) dokazali su značajan učinak etil acetatnog ekstrakta lišća Ficus carica na metaboličke enzime ugljikohidrata s obećavajućim hipoglikemijskim i hipolipidemijskim aktivnostima kod štakora s dijabetesom tipa 2. Time su potvrdili pozitivan učinak čaja od lišća Ficus carica u prevenciji dijabetesa koji se koristi u tradicionalnoj medicini.

Smokva se koristi za liječenje raznih bolesti kao što su anemija, rak, dijabetes, guba, bolesti jetre, paraliza, kožne bolesti i čirevi. To je obećavajući kandidat u farmaceutskoj biologiji za razvoj/formulisanje novih lijekova i buduće kliničke upotrebe.

Smokva se koristi u tradicionalnoj medicini za širok spektar oboljenja vezanih za probavni, endokrini, reproduktivni i respiratorni sistem. Osim toga, koristi se i kod infekcija gastrointestinalnog trakta i urinarnog trakta.

Lajšmanijaza je zarazna bolest koju uzrokuju paraziti iz roda Leishmania. Ova bolest se prenosi ugrizima insekata, uglavnom komaraca. Lajšmanijaza može izazvati različite oblike bolesti kod ljudi, u zavisnosti od vrste parazita i imunološkog odgovora domaćina. Lajšmanijaza je jedna od šest glavnih tropskih bolesti. Cilj studije bio je da se ispita efekat ekstrakata masline i smokve protiv Leishmania major u eksperimentalnim modelima in vitro i in vivo. In vitro ispitivanjima ekstrakti masline i smokve bili su efikasne protiv L. major nakon 48 sati. Osim toga, veličina lezije i opterećenje parazitima kod miševa inficiranih L. major are su ispitivani i u in vivo uslovima. Rezultati su pokazali da ekstrakti O. Europaea (masline) i F. Carica (smokve) pokazuju značajnu aktivnost protiv L. major.

Smokva

Reference