Vitamin D3

Holekalciferol

Vitamin D3 je steroidni derivat koga karakteriše otvoren prsten B. D3 vitamin se stvara iz provitamina ergosterola u biljkama i 7-dehidroholesterola u životinjama. UV svjetlost cijepa prsten B, pa tako u koži čovjeka i životinja dolazi do stvaranja vitamina D3. Vitamin D3 je liposolubilan vitamin, rastvoran u mastima. Ljudi imaju dva izvora unosa ovoga vitamina, a to su: unošenje namirnica bogatih vitaminom D3 (riblje ulje, žumance jajeta, mlijeko, puter, jetra) i fotoliza 7-dehidroholesterola u koži.

Dnevne potrebe: Do 18-te godine života, preporučena dnevna doza iznosi 10mcg, a kasnije se te potrebe redukuju na 5mcg. U periodu trudnoće i laktacije, preporučeno je dodatnih 5mcg/dan holekalciferola.

Preporučene dijetetske doze (RDA) za vitamin D

Startost	Muškarci	Žene	Trudnoća	Dojenje
0-12 meseci	10 mcg (400 IU)	10 mcg (400 IU)
1-13 godine	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)
14-18 godina	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)
19-50 godina	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)
51-70 godina	15 mcg (600 IU)	15 mcg (600 IU)
71+ godina	20 mcg (800 IU)	20 mcg (800 IU)

Metabolizam vitamina D3: D3 vitamin se miješa sa intestinalnim micelama i apsorbuje u tankom crijevu uz prisustvo žučnih kiselina. U krvi je vezan za specifičan protein i takav kompleks se transportuje do jetre. U jetri dolazi do reakcije hidroksilacije i nastaje 25-hidroksi-D3 (kalcidiol) i u plazmi cirkuliše vezan za vitamin D-vezujući α-globulin i veliki dio ovog oblika vitamina D podliježe enterohepatičnoj cirkulaciji. Kalcidiol je glavni oblik deponovanja vitamina D, a deponuje se u jetri, mišićima i masnom tkivu. U bubrežnim tubulima, kostima i placenti vrši se ponovo reakcija hidroksilacije i nastaje 1,25-dihidroksi-vitamin D3 (kalcitriol). Ovaj proces je regulisan parathormonom (PTH), serumskim fosfatom i sopstvenom koncentracijom. Receptori za vitamin D homologni su sa receptorima za steroidne hormone i nalaze se u citoplazmi i jedru ćelija. Iako se naziv vitamin D3 uobičajno koristi, njemu se ne može u potpunosti pripisati naziv vitamin iz razloga što nije esencijalan u potpunosti i što ima osobine hormona (sintetiše se u jednom organu, a djeluje u drugim organima).

Biohemijski značaj: Vitamin D učestvuje u održavanju homeostaze kalcijuma i fosfora, djeluje na ćelijsko dijeljenje, spermatogenezu, ovulaciju, laktaciju i imunogenezu.

Nedostatak vitamina D: Ljudi mogu razviti nedostatak vitamina D kada su uobičajni unosi tokom dužeg vremena niži od preporučenih, kada je izloženost sunčevoj svjetlosti ograničena, kada bubrezi ne mogu da sintetišu aktivan oblik vitamina D ili kada je apsorpcija iz digestivnog trakta neadekvatna. Glavne biohemijske karakteristike deficita vitamina D su hipokalcemija i hipofosfatemija. Nedostatak ovog vitamina češće srećemo kod osoba koje imaju alergiju na mlijeko i mliječne proizvode, pa je unos ovakvih proizvoda ograničen i kod onih ljudi koji su na vegetarijanskoj ili veganskoj ishrani. Kod djece, nedostatak vitamina D se manifestuje kao rahitis. To je bolest koju karakteriše neuspjeh koštanog tkiva da se pravilno mineralizuje, što dovodi do deformiteta skeleta. Pored deformiteta koštanog sistema, rahitis može izazvati i kašnjenje u razvoju, kardiomiopatije, hipokalcemične napade, tetanične grčeve, zubne abnormalnosti. Produženo dojenje bez dodatka vitamina D3 može izazvati rahitis kod novorođenčadi. Kod adolescenata i odraslih nedostatak vitamina D može dovesti i do osteomalacije, gdje su kosti nepotpuno ili defektno mineralizovane. Simptomi osteomalacije su vrlo slični simptomima rahitisa, a to su: bol u kostima, hipokalcemični napadi, tetanični grčevi i zubne abnormalnosti.

Višak vitamina D3 može da bude rezultat nekontrolisane primjene ovog vitamina, kada se javljaju simptomi toksičnosti, a to su: slabost, povraćanje, proliv i glavobolja. Dugotrajna hipervitaminoza dovodi do poremećaja bubrežne funkcije, kalcifikacija u koži, plućima i srcu. Sprovedena su brojna ispitivanja koja dokazuju povezanost između unosa vitamina D3 i manje frekvencije oboljevanja od bolesti kostiju (rahitis, osteoporoza), kardiovaskularnih bolesti, depresije, multiple skleroze, dijabetesa tip II, kao i od malignih oboljenja. Laboratorijske studije i studije na životinjama sugerišu da vitamin D može inhibirati karcinogenezu i usporiti progresiju tumora. Osim toga, ovaj vitamin ima i antiinflamatorne, imunomodulatorne i antiangiogene efekte.

Vitamin D može interreagovati sa nekoliko vrsta lijekova, kao što su:
– Orlistat: lijek za gubitak tjelesne težine, može smanjiti apsorpciju vitamina D3 iz hrane i supelemenata.
– Statini: lijekovi koji inhibiraju sintezu holesterola, zbog toga što se vitamin D3 sintetiše iz holesterola, ovi lijekovi mogu smanjiti sintezu D vitamina. Isto tako, visoke doze D3 vitamina mogu smanjiti efektivnost atorvastatina i simvastatina. Likewise, high doses of vitamin D3 may reduce the effectiveness of atorvastatin and simvastatin.
– Kortikosteroidi: mogu smanjiti apsorpciju kalcijuma i poremetiti metabolizam D3 vitamina.
– Tiazidni diuretici: smanjuju izlučivanje kalcijuma urinom. Kombinacija ovih lijekova sa vitaminom D3 može dovesti do hiperkalcemije, posebno kod starijih osoba i osoba sa oslabljenom bubrežnom funkcijom.

Vitamin D3

Reference