Vitamin B1

Tiamin

Vitamin B1 (tiamin) je hidrosolubilni vitamin (rastvoran u vodi) i derivat je pirimidinskog i tiazolovog prstena koji su međusobno povezani metilenskim mostom. U prirodi se javlja u obliku monofosfatnih i trifosfatnih estara tiamina. B1 vitamin učestvuje u velikom broju enzimskih reakcija, uključujući i oslobađanje energije iz glukoze. Izvori vitamina B1 su kvasnice, svinjetina, mahunarke, integralne žitarice, jetra, bubrezi i srce. Usljed izbacivanja ovih namirnica iz svakodnevne ishrane može doći do hipovitaminoze vitaminom B1. Samo male količine B1 vitamina se pohranjuju u jetri, tako da se tiamin mora unositi putem hrane, kako bi se zadovoljile dnevne potrebe.

Simptomi nedostatka B1 vitamina prvi put su zabilježeni u tekstovima kineske medicine. Godine 1884. jedan japanski ljekar je primjetio vrlo visoku stopu bolesti i smrti među japanskim mornarima, jer su se neadekvatno hranili, najviše su konzumirali rižu koja je bila ispolirana, što znači da se u nepoliranoj riži sa koje nije skinut taj spoljašnji omotač nalazi velika količina B1 vitamina. Drugi uzroci nastanka manjka B1 vitamina može biti posljedica smanjenje apsorpcije usljed dugotrajnih proljeva ili povećane potrebe za vitaminom u stanjima hipertireoze, trudnoće ili usljed povišene temperature. Tiamin je stabilan pri zagrijavanju do 100°C, pa se termičkom obradom neznatna količina izgubi. Bakterije gastrointestinalnog trakta sintetišu vitamin B1, pa se smatra da ove bakterije mogu zadovoljiti potrebe za vitaminom B1 kod ljudi. Tiamin se u slobodnom obliku, ali i u obliku metabolita izlučuje putem urina.

Dnevne potrebe tiamina variraju u zavisnosti od inteziteta metabolizma ugljenih hidrata, a povećane potrebe javljaju se kod pojačane fizičke aktivnosti, perioda trudnoće i laktacije. Preporučeni dnevni unos za muškarce iznad 19 godina je 1.2 mg/dan, a za žene u istoj starosnoj dobi je 1.1 mg/dan. U periodu trudnoće i dojenja dnevne potrebe za B1 vitaminom su nešto veće i iznose 1.4 mg/dan.

Preporučene dijetetske doze (RDA) za vitamin B1

Startost	Muškarci	Žene	Trudnoća	Dojenje
0-6 meseci	0.2 mg*	0.2 mg*
7-12 meseci	0.3 mg*	0.3 mg*
1-3 godine	0.5 mg	0.5 mg
4-8 godina	0.6 mg	0.6 mg
9-13 godina	0.9 mg	0.9 mg
14-18 godina	1.2 mg	1.0 mg	1.4 mg	1.4 mg
19-50 godina	1.2 mg	1.1 mg	1.4 mg	1.4 mg
51+ godina	1.2 mg	1.1 mg

Vitamin B1 metabolizam: Različiti oblici tiamina podliježu hidrolitičkoj razgradnji. Vitamin B1 se lako apsorbuje u tankom crijevu, mehanizmom aktivnog transporta, a ukoliko se unese u većim količinama apsorpcija se vrši pasivnom difuzijom. Kada se u digestivnom traktu nađe enzim tiaminaza, dolazi do razgradnje vitamina B1. Putem vene porte tiamin dospijeva u jetru. U plazmi se nalazi slobodan oblik vitamina B1, dok se u ćelijama nalazi u fosforilisanom obliku. Dejstvom enzima tiamin fosfokinaze iz tiamina i ATP-a se sintetišu: tiamin-monofosfat, tiamin-difosfat, tiamin-trifosfat.

Nedostatak vitamina B1 je rijedak, jer većina ljudi ispunjava preporučeni dnevni unos kroz svoju ishranu. Može nastati zbog malog unosa hrane koja sadrži tiamin, smanjenje apsorpcije u crijevima ili zbog povećanog gubitka putem urina (povećan unos alkohola ili povećan unos lijekova-diuretika).

Veliki nedostatak tiamina može dovesti do beri-beri oboljenja, što uzrokuje gubitak mišića i smanjen osjećaj u rukama i nogama (periferne neuropatije) i to je takozvani suhi beri-beri sa neurološkim znacima. To je oboljenje koje dovodi do motoričke disfunkcije, na kraju kao komplikacija ove bolesti može dovesti do nakupljanja tečnosti u srcu i donjim ekstremitetima (vlažni beri-beri sa kardiovaskularnim znacima i simptomima), što dovodi do smrtonosnog ishoda. Hronični alkoholizam je uobičajni uzrok nastanka nedostatka vitamina B1, kako zbog smanjenog unosa, tako i zbog poremećene apsorpcije. Obje vrste deficita dovode i do velikog broja gastrointestinalnih oboljenja, kao što je celijakija. Simptomi koje se javljaju kod blagog ili umjerenog deficita vitamina B1 su: gubitak težine, gubitak pamćenja, slabost mišića, periferne neuropatije, loš imuni sistem.

Mnoga istraživanja su pokazala da nedostatak vitamina B1 (tiamina) može izazvati neke neurološke simptome koji liče na simptome Alchajmerove bolesti, kao što su dezorjentacija i gubitak pamćenja. Nedostatak vitamina u organizmu uzrokuje razne neurološke poremećaje, poput Alchajmerove bolesti, Parkinsonove bolesti, Huntingtonove bolesti, ali i psihijatrijske poremećaje, kao što su anksioznost i depresija. Stoga, izveden je zaključak da neodostatak vitamina B1, B12 i vitamina A dovodi do nastatnka Alchajmerove i Parkinsonove bolesti.

Višak vitamina B1: Predoziranje vitaminom B1 je vrlo rijetka pojava i ne postoji utvrđen toksični nivo ovoga vitamina.

Vitamin B1

Reference